Czym są rejestry medyczne? Do czego służą? Jak powstają i jak funkcjonują? Czy pozwalają gromadzić ważną i interesującą – istotną z naukowego punktu widzenia – wiedzę o chorobach oraz stosowanych lekach? Spróbujmy poszukać odpowiedzi na te pytania.
Rejestry medyczne – próba definicji
Trudno jednoznacznie i precyzyjnie zdefiniować termin „rejestry medyczne”. Stwierdzić jednak można z całą pewnością, że określenie to obejmuje wszelkie zbiory danych, których cel stanowi przechowywanie klinicznych informacji służących identyfikacji pacjenta oraz gromadzenie wiadomości powiązanych z procesami leczenia, jakim jest on poddawany. W rozumieniu szerszym rejestry medyczne można z kolei ujmować jako zestaw zdrowotnych i demograficznych danych zbieranych dla celów zdrowia publicznego.
Czemu służą rejestry medyczne?
Zastosowanie rejestrów medycznych wydaje się być coraz szersze i coraz powszechniejsze. Stały się bowiem wygodną i nowoczesną alternatywą dawnych kartotek i zbiorów informacji. Dane z poszczególnych podmiotów leczniczych i placówek medyczno-badawczych są bowiem przechowywane w centralnej bazie nieustannie i systematycznie wzbogacanej o nowe informacje. Lekarz prowadzący terapię łatwo może więc do nich dotrzeć – zestawić je ze sobą i porównać – a badacz i naukowiec wykorzystać do sporządzanych przez siebie analiz statystycznych.
Najpowszechniej stosuje się dwa typy rejestrów medycznych – zorientowane na określoną jednostkę chorobową (disease registry) oraz zbierające dane na temat konkretnych terapii lub leków (drug registry).
Jak powstają i jak funkcjonują rejestry medyczne?
Twórca każdego nowego rejestru medycznego zadać sobie musi kilka ważnych pytań o problem badawczy, najwłaściwszą metodologię do prowadzenia badań, a przede wszystkim o to, czy zebrane wyniki pozwolą rozwinąć zakładane kwestie – czy okażą się istotne dla rozważanej problematyki. Uwzględnić przy tym należy wybranie badanej grupy (lub grup, jeśli zaistnieje potrzeba stworzenia grupy kontrolnej), wielkość próby i czas trwania wykonywanych obserwacji. Warto też określić źródło, z którego pochodzić mają dane potrzebne do zrealizowania badań, a także przewidzieć ewentualne błędy pomiarowo-badawcze.
Powyższa krótka charakterystyka pokazuje, jak bardzo rejestry medyczne w momencie ich powstawania przypominają – swoją formą i metodami służącymi do pozyskiwania danych – badania kliniczne, czyli taki typ eksperymentów, które koncentrują się na leku, kuracji bądź terapii i ich wpływie na pacjenta. Nad badaniami klinicznymi mają jednak zasadniczą przewagę. Nie posiadają bowiem takich ograniczeń, jak liczba uczestników realizowanych testów. Nie wiążą ich też ścisłe kryteria włączenia i wyłączenia badania. Pozwalają również uzyskać rzetelną i wiarygodną ocenę kosztów danego leczenia. Dzięki rejestrom medycznym możliwe jest więc zniwelowanie zasadniczych różnic w rezultatach – pomiędzy testowanymi w grupach ograniczonych liczbą członków i czasem trwania eksperymentu uczestnikami badań klinicznych, a resztą populacji, czyli osobami przyjmującymi specyfik dużo dłużej.
Ze względu na możliwość prowadzenia obserwacji długofalowej oraz wysoki poziom standaryzacji zapisu danych, rejestry medyczne mają wysoki potencjał naukowy. Można je wykorzystywać nie tylko do obserwacji choroby u pacjentów indywidualnych, ale też z powodzeniem do celów epidemiologicznych.
